Gunda
Gunda.
Met enige moeite -want ze zijn nog schaars- bemachtig ik een bioscoopkaartje voor Gunda, de film van regisseur Victor Kossakovsky, over een varken en haar biggen. Ik verheug me op eindelijk weer écht naar de film; de donkere zaal, het aandachtige kijken, het grote doek. Onderweg kraakt mijn fiets plotseling verschrikkelijk; ik kom tot stilstand in de berm. Iets met niet trappen en wél schakelen en een ketting die van een tandwiel afloopt. Dankzij de hulp van een handige mountainbike-mevrouw zit ik tóch nog op tijd op stoel 7, rij 4. Met pikzwarte handen en een witte jurk. Maar dat vind ik wel passen bij een zwartwit film over een varken.
Gunda is een documentaire over een varken. Of een film met een varken in de hoofdrol. Het is maar hoe romantisch je het wilt hebben. Een getimmerd hok. In de opening, op een hoop stro, ligt een varken. Ze lijkt diep in slaap, haalt zwaar adem. Dan rollen er plotseling drie pasgeboren biggen, over haar kop, uit het hok naar buiten. Moedervarken Gunda helpt ze terug, door het stro, het hok in. Ze gaat weer liggen, ze kreunt, ze steunt, heeft het zwaar. Twaalf biggen worden geboren en scharrelen door het hok, tuimelen over elkaar heen, vechten om de beste plek aan de tepels van hun moeder. Met het zwakke biggetje, dat zich niet kan handhaven in deze drukte, wordt genadeloos afgerekend.
Een commentaarstem ontbreekt in deze film. Ook is er geen achtergrondmuziek en zelfs geen kleur. Er is alleen het geluid van de dieren en van de omgeving. En de prachtige zwart-wit beelden die alles heel intens weergeven. Het silhouet van Gunda tekent zich, door de inval van het zonlicht in het varkenshok, haarscherp af. Net als de glimmende lijfjes van de nog natte pasgeboren biggetjes, de zachte oogopslag van moeder Gunda. Het zijn prachtige beelden om ademloos naar te kijken. Niet meer dan wat je zelf ziet, niet meer dan wat je zelf voelt. Simpel lijkt het.
Zo toont regisseur Kossakovsky ook de kippen, waaronder een eenbenige. Treurige, gehavende exemplaren. Gered van het slachthuis, door mensen die zich hun lot aantrekken, en nog nooit van hun leven buiten geweest. Haarscherp filmt Kossakovsky hun eerste kennismaking met de buitenwereld. Voorzichtig stappen ze uit de kist waarin ze vervoerd zijn. Aarzelend, zichtbaar griezelend van de aanraking, plaatsen ze hun poten in het onbekende gras. Verbaasd draaien ze hun kop. Ze lijken de buitenlucht te drinken. Ik zie het, ik kijk ernaar, en even bén ik die kippen.
De biggen worden groter. Het is meeslepend en ontroerend om te zien hoe Gunda haar biggen opvoedt. Ze scharrelen met hun moeder over het erf van de idyllische boerderij in Noorwegen. Rennen achter achter elkaar aan, wroeten in de grond en klauteren over boomwortels. Liefdevol let Gunda op haar drukke kinderen. Ze houdt ze bijeen, controleert of het goed met ze gaat en corrigeert ze zachtaardig met haar grote snuit.
In een film over boerderijdieren mogen de koeien natuurlijk niet ontbreken. Na een lang verblijf in de winterstal gaan in het voorjaar de deuren open. Blij en uitgelaten rennen de koeien naar buiten, zichtbaar genietend van de ruimte en de vrijheid. Ze snuiven de frisse lucht op, kauwen op het gras en plukken genietend wat blaadjes van de boom. Ze vlijen hun grote koeienlijven op de bodem, staren met grote ronde ogen in de camera en verdragen de vele vliegen. Als het gaat stortregenen ondergaan ze dat gelaten.
De biggetjes steken ondertussen hun snuiten uit het hok om het regenwater op te vangen. Ze happen de druppels genietend uit de lucht. Ze zijn groot geworden en durven steeds verder bij moeder Gunda uit de buurt. Wíj weten echter welk gevaar er dreigt als kleine varkentjes groot zijn geworden. En zijn dan ook niet verbaasd als er een vrachtwagen voorrijdt die de biggetjes meeneemt. Moeder Gunda is verbijsterd. Ontredderd en verontrust blijft ze achter.
En datzelfde geldt voor mij! Want na anderhalf uur aandachtig kijken en meeleven met juist die dieren die in Europa het meest worden opgegeten, valt het niet mee om nu een houding te bepalen over onze omgang met dieren. Ik sla mijn zwarte handen voor mijn gezicht en zou wensen dat er vandaag nog veel meer tot stilstand komt dan alleen mijn fiets!
Gunda, Noorwegen, VS, 2020. Regie: Victor Kossakovsky, 93 minuten
Te zien vanaf 17 juni 2021 in diverse bioscopen en filmhuizen
Victor Kossakovsky (1961) is een internationaal bekende en gelauwerde Russische documentairemaker. Een film maken over boerderijdieren stond al heel lang op zijn wensenlijst. Eerder maakte hij o.a. de korte film Svyato (2005) over zijn tweejarige zoontje, die zichzelf voor het eerst in een spiegel ziet, !Vivan las antipodas! (2011) over punten op de wereld die lijnrecht tegenover elkaar liggen en Aquarela (2018) over water. Momenteel werkt hij aan een film over gebouwen en architectuur.
Nog meer lezen over films? Lees bijvoorbeeld mijn recensie over de, met Oscars overladen, film Nomadland met Frances McDormand. Of lees over vreemde opvoedingsmethoden in de film Kajillionaire.