Laat de wereld achter
Voor alle duidelijkheid: ik ben géén doemdenker. Natuurlijk ben ik bezorgd over het klimaat, de vervuiling, stikstof en hoe we met de wereld, elkaar en de dieren omgaan. Wie is dat niet? Ik scheid braaf mijn afval, koop biologisch eten, ga niet meer met het vliegveld op vakantie en sus mezelf in slaap met de gedachte dat op deze manier alles weer goed komt. De dystopische roman Laat de wereld achter van Rumaan Alam prikt confronterend door deze aangemeten levenshouding heen en schudt mij genadeloos wakker.
In Laat de wereld achter huurt een New Yorks echtpaar, Amanda en Clay, een vrijstaand vakantiehuis op Long Island. Samen met hun twee tienerkinderen willen ze een aantal dagen helemaal ontsnappen aan hun drukke New Yorkse yuppen-leven. Amanda heeft promotie gemaakt -met bijbehorende loonsverhoging- en trakteert haar gezin, ‘nu de kinderen nog grotendeels kinderen zijn’, op de luxe van een smaakvol ingericht huis, mét verwarmd zwembad. Zelfs de veranda met een hottub met borrelend water ontbreekt niet.
Amanda had de woning gevonden op Airbnb. ‘De ultieme ontsnapping’ luidde de wervende tekst. De intieme toon van de advertentie had haar aangesproken. ‘Stap ons lieflijke huisje binnen en laat de wereld achter’. Ze had de laptop, die warm genoeg was om maagkanker te veroorzaken, aan Clay gegeven. Hij had geknikt en iets vaags gemompeld.
De droomvakantie van het gezin wordt op wreed verstoord wanneer er ’s avonds, de kinderen liggen net op bed, een ouder, zwart, keurig echtpaar op de stoep staat. Het zijn de eigenaren van het vakantiehuis: Ruth en G.H. Ze zijn in blinde paniek Manhattan ontvlucht nadat de radio sprak over een ‘nationale nooduitzending’ en de stroom uitviel. In volstrekte duisternis zijn ze halsoverkop naar hun buitenhuis gereden. Ze hopen zich daar veilig te kunnen terugtrekken totdat duidelijk is wat er in New York -en wie weet waar nog meer- aan de hand is. Met grote argwaan en tegenzin laten Amanda en Clay het echtpaar binnen.
Amanda ziet op haar telefoon nog net een boodschap oplichten over een grote stroomstoring aan de oostkust van de Verenigde Staten. Het bericht openen lukt niet , want hoewel de elektriciteit in het huis, wonderlijk genoeg, gewoon functioneert hebben ze geen wifi-, tv- en internetverbinding meer. Vanaf dat moment zijn de zes mensen op elkaar aangewezen. Ze tasten in het duister over de precieze gebeurtenissen in de buitenwereld. De lezer daarentegen krijgt van tijd tot tot tijd summiere informatie: over flinke orkanen en vliegtuigen die naar de kust worden gestuurd. Over mensen die sterven terwijl ze vastzitten in een metrostation in een totaal ontregelde stad. Behendig voert Rumaan Alam de spanning op.
Vanaf de eerste pagina ligt in dit verhaal de dreiging op de loer. Subtiel verpakt in achteloze zinnen die de narigheid lijken aan te kondigen maar tegelijkertijd door iedereen, óók door de lezer volstrekt normaal worden gevonden:
Het zonlicht op hun armen was geruststellend. de ramen waren voorzien van een getinte beschermlaag om kanker op afstand te houden.
Kritisch en met een vileine ondertoon brengt Alam de personen in het boek tot leven. De ambitieuze Amanda, de besluiteloze, pragmatische Clay. Het rijke echtpaar Washington, dat hoog gestegen is op de maatschappelijke ladder, helemaal tot de veertiende verdieping van Park Avenue. Genadeloos worden we deelgenoot gemaakt van de minder fraaie gedachten en beweegredenen van de vier volwassenen.
Hoewel het een gerieflijk huis was, was het tegelijkertijd zo onpersoonlijk dat ze niet de moeite had genomen zich de bewoners voor te stellen, en nu ze hen voor zich had, wist ze dat ze zich een verkeerde voorstelling zou hebben gemaakt als ze zich die moeite wel getroost had. Dit leek haar geen huis waar zwarte mensen woonden Maar wat bedoelde ze daar precies mee?
De vraag wat er nu precies gaande is buiten de veilige muren van het vakantiehuis met hottub stuwt het verhaal voort: stoppen met lezen is vrijwel onmogelijk. Wat het boek echter bijzonder confronterend maakt zijn de kritische en herkenbare observaties van de huidige tijd. Alam snijdt verscheidene maatschappelijke thema’s aan: overconsumptie, klasse, materialisme, milieu en klimaatproblematiek. Een ongemakkelijk gevoel blijft na het lezen van dit boek nog lang nagalmen. En terecht!
De roman Laat de wereld achter (oorspronkelijke titel: Leave the world behind) is geschreven door Rumaan Alam. Uitgegeven door Ambo Anthos in 2021. Vertaald door Jan de Nijs. 272 pagina’s.
Over de schrijver: Rumaan Alaam (1977) groeide op in Washington D.C. als kind van immigranten uit Bangladesh. Tegenwoordig woont Brooklyn, New York. Hij heeft meerdere romans geschreven: Rich and Pretty (2016), That Kind of Mother (2018) waarvan Laat de wereld achter (Leave the world behind ) in het Nederlands is vertaald.
Meer lezen? Het gedicht Legende voor nu en later van Cees Buddingh’ is actueler dan ooit. Ik las dit gedicht toen ik op de middelbare school zat en inmiddels reist het al een leven lang met me mee. Of blijf op de website en lees mijn verhaal over de film Nomadland, voor nog wat maatschappijkritiek. Meer boekentips? Lees dan het verhaal over De Stotteraar, het laatste boek van Charles Lewinsky.